zazen be empty home zazen activiteiten info links empty deshimaru contact
zazen    
transparant

wat is zazen ?

beschrijving
zazenhouding

ervaringen
van zen-
beoefenaars

faq

fotoalbum

Frequenty Asked Questions

 

Wat is de zen?

Toen men in de jaren zeventig deze vraag aan Meester Deshimaru stelde, antwoordde hij altijd: "Zen is zazen." Zazen, de zittende meditatie, is de basis van de zen. Als we spreken over 'zittende meditatie' verwijst dat naar de zittende meditatie die Boeddha onder de bodhiboom beoefende, toen hij Ontwaakte. "Zen is zazen" is geen holle slogan. Wie zich voor de zen interesseert, beoefent de zittende meditatie. Zazen is de basis.

top

Wat betekent de term 'zazen'?

'Za' betekent 'zitten': zitten zonder te bewegen, zo stil als een berg.
'Zen' betekent 'concentratie': de essentie van het heelal begrijpen.

top

Hoe beoefen je zazen?

Om zazen te beoefenen ga je met gekruiste benen op een kussen (zafu) zitten. Door de zafu kantelt je bekken naar voor, waardoor je knieën stevig op de grond drukken. Zo kun je je rug goed recht houden. Door de verticale lichaamshouding kun je zonder belemmering diep en krachtig ademen. En deze ademhaling beïnvloedt op haar beurt je geest: een kalme, diepe ademhaling bevrijdt je geest van eender welke dwang. Dat is de echte zazenbeoefening: zitten zonder intentie. Zonder doel. Zelfs zonder het Ontwaken te willen bereiken.

top

Waar kun je zazen beoefenen?

Zazen kun je overal beoefenen. Het is niet nodig om naar Japan te trekken om het echte zen-onderricht te krijgen. Je kunt in alle dojo's zazen beoefenen.
De echte zen is hier en nu, in je lichaam en geest. De zazenbeoefening voert ons daarnaar terug. Er is niets te verkrijgen. Het is niet nodig om de waarheid achterna te zitten, of van je illusies te vluchten. Als je gewoonweg hier en nu aanwezig bent, in je lichaam en geest, dan verschijnt het diepe, universele en onbegrensde bewustzijn. Daarom is de zen van onschatbare waarde voor de moderne mens, of toch voor wie ogen heeft om te zien en oren om te horen. Door de regelmatige zazenbeoefening kun je een nieuw mens worden en terugkeren naar de oorsprong van het leven. Je kunt de normale toestand van lichaam en geest bereiken en het leven bij de bron zelf vatten.

top

Is zazen een soort meditatie, zoals yoga?

Zazen is oorspronkelijk wel één van de yogahoudingen, maar verschilt er in die zin van dat het meer is dan gewoonweg een welzijnstechniek of een techniek om het Ontwaken te bereiken. De grote zenmeester Dogen zegt: "Zazen is niet leren mediteren. Het is niets anders dan de beoefening van een volmaakt Ontwaken." Zazen = Ontwaken.

top

Waarom dragen sommige mensen een zwarte kimono?

De zwarte kimono is helemaal niet verplicht. Wel wordt, om redenen van comfort, ruime kledij aangeraden (vooral kleren die niet te nauw zijn aan de taille en de benen). We vragen ook om donkere en neutrale kleren te dragen, om de vormelijke eenheid in de dojo te behouden en de anderen niet te storen. Sommigen dragen de kimono alleen om in harmonie te zijn met hun zazen en om onderscheid te maken met hun dagelijkse kleren (bonte kousen, broeken met motiefjes, T-shirts met reclame, ...) en zich zo beter te integreren in de dojo, die zelf wars is van allerlei details. Bovendien symboliseert het ruilen van je dagelijkse kledij voor een kimono dat je je gewoonten, gedachten en andere handelingen van je dagelijks leven opgeeft, om zo je diepe natuur terug te vinden.
Het interesseert je misschien om te weten dat er een kimono en een kolomo is. De twee lijken erg op elkaar, maar de kimono kan door iedereen gedragen worden, terwijl de kolomo gedragen wordt door monniken en nonnen, veel grotere mouwen heeft, en op een witte kimono gedragen wordt.

top

Hoe lang duurt een zazen-sessie?

Zazen duurt een uur of anderhalf uur.
Een zazen-sessie begint vijf à zeven minuten voor de juiste tijd met een aantal houtslagen (met afnemende sterkte) die de mensen uitnodigen om naar de dojo te komen en met hun gezicht naar de muur te gaan zitten. Juist op het begin van zazen luidt men de grote klok, die aangeeft dat er niet meer bewogen mag worden. De dojoverantwoordelijke en zijn assistent bieden Boeddha dan wierook aan, werpen zich drie keer ter aarde en gaan dan zelf zitten, met hun gezicht naar het altaar. Het eerste deel van zazen verloopt van dan af in stilte, tot de verantwoordelijke "Kyosaku!" zegt. Degene die daarvoor verantwoordelijk is (de kyosakuman) staat op, neemt de kyosaku (een houten stok) van het altaar, biedt de kyosaku aan de verantwoordelijke aan, en geeft aan wie erom vraagt een slag op elke schouder. Als dit gedaan is, wordt de kyosaku weer op het altaar gelegd. Twee slagen van het kleine klokje duiden het einde van het eerste deel aan, en kin-hin begint. Kin-hin is een stille wandelmeditatie die duurt tot de kyosakuman het kleine klokje weer luidt, waarna de deelnemers weer gaan zitten.
Tijdens het tweede gedeelte van zazen kan de dojoverantwoordelijke een 'kusen' (een stuk onderricht) voorlezen. Op het einde van het tweede gedeelte zegt de verantwoordelijke: "Kaijo!" Dit betekent 'trommel'. De verantwoordelijke voor de trommel slaat het uur, gevolgd door de kyosakuman die het hout slaat, zoals in het begin. Ten slotte nodigt de verantwoordelijke van de dojo iedereen uit om de Hannya Shingyo soetra (zie verder) mee te zingen, gevolgd door de vier geloftes van de bodhisattva, de wensen voor gezondheid en Ontwaken en op het einde de Ji-ho.

top

Waarom mediteert men met het gezicht naar de muur?

Dit is typisch voor de beoefening van de soto-zen. In de rinzai-zenschool zit men met het gezicht naar elkaar. Maar als je toch wil weten 'wat er achter je rug aan het gebeuren is', aarzel dan niet om dat te laten weten aan de verantwoordelijke, die je zal voorstellen om een deel van de sessie met het gezicht naar de dojo te zitten.
Dan zul je zien dat er in het begin een wierookstokje aangeboden wordt en dat de verantwoordelijke en zijn assistent zich drie keer ter aarde werpen, en net voor kin-hin zul je zien dat de kyosakuman de stok presenteert en bedient voor degenen die erom vragen.
Tegenover de muur zitten is tegelijk gemakkelijker en moeilijker. Aan de ene kant wordt je aandacht niet voortdurend door de anderen afgeleid, maar aan de andere kant word je wel met jezelf geconfronteerd, dat wil zeggen, met de moeilijkheid om je aandacht bij je houding en je ademhaling te houden, in plaats van bij je gedachten en je innerlijke monoloog. Je met jezelf confronteren is alsof je jezelf in een spiegel bekijkt: je ziet er je gedachten, je emoties en de reacties van je lichaam verschijnen en weer verdwijnen. Soms blijven ze hangen, en soms niet. Stilaan leer je jezelf intuïtief kennen, en beetje bij beetje, maak je je geestelijke knopen los en stabiliseren je gedachten en emoties. Op deze manier maak je dus steeds dieper kennis met je echte geest.

top

Moet ik zazen beoefenen met anderen in een dojo?

Om verschillende redenen is het belangrijk om regelmatig met anderen zazen te beoefenen. Door regelmatig naar de dojo te gaan, zorg je er ten eerste voor dat je zazen niet afhangt van je humeur op dat moment. Zazen zet ons voor een spiegel, laat ons onszelf ontdekken, en vaak leer je jezelf nog het beste kennen tijdens een zazen waarin je niet veel zin had.
Ten tweede geven zenmeesters vaak de raad: "Maak je geen illusies over jezelf". In de dojo let de verantwoordelijke op de houdingen en maakt indien nodig opmerkingen. De kyosakuman verbetert ook de houdingen waar het nodig is. Wanneer je alleen beoefent, heb je dat allemaal niet en bestaat het risico dat je je illusies maakt over je houding. Door alleen thuis zazen te beoefenen neem je makkelijk slechte gewoontes aan.
De derde en beste reden om zazen in een dojo te beoefenen is de onderlinge invloed die zazenbeoefenaars op elkaar hebben. Je kan het vergelijken met een houtvuur. Eén houtblok geeft weinig warmte. Veel houtblokken in een haardvuur verwarmen heel de kamer. Zo is ook alleen zazen doen moeilijk. Je verliest snel de concentratie op je houding en je ademhaling. Wanneer je in groep zazen doet, word je gedragen door de concentratie van de anderen. Bovendien zitten we allen samen, ervaren beoefenaars en beginners. Dat motiveert je om door te zetten wanneer de houding soms wat moeilijk wordt.

top

Waarom wordt de Hannya Shingyo gezongen?

De Hannya Shingyo is de Chinees-Japanse versie van de oude Hartsoetra, die de essentie is van de Prajnaparamita soetra, de soetra van de hoogste wijsheid, een bundeling van zeshonderd soetra's en de centrale tekst van het mahayanaboeddhisme. Natuurlijk ben je niet verplicht om hem mee te zingen. We zingen hem op het einde van elke zazen om ons weer naar buiten te richten. We bereiden ons voor om de dojo te verlaten en om vanuit de toestand van zazen, met zijn bijzondere waakzaamheid en kalme concentratie, weer in de visuele en auditieve opwinding van de wereld te duiken.
Het woord soetra betekent 'onderricht'. Door na elke zazen de Hannya Shingyo te zingen kunnen we ons dit onderricht herinneren, in de ademhalingsoefening en het reciteren. Er zijn veel boeken die de Hannya Shingyo en de Prajnaparamita soetra becommentariëren. Als je dat interesseert, laat het dan weten.

top

Wat betekenen de andere teksten?

Op het einde van zazen zingen we na de Hannya Shingyo ook nog de vier geloftes van de bodhisattva en de Ji-ho. Degene die aan de grote klok zit, spreekt ook de wensen voor gezondheid en Ontwaken uit. De vier geloftes van de bodhisattva vatten het ideaal van het hele boeddhisme samen: we spreken de gelofte uit dat we zullen Ontwaken en alle wezens zullen helpen om hun lijden te stoppen en zelf te Ontwaken. De Ji-ho erkent de volmaakte wijsheid die door Boeddha en de bodhisattva's werd onderricht.

top

Waarom worden er Japanse woorden gebruikt?

We zouden ons natuurlijk perfect in het Nederlands kunnen uitdrukken. Maar dan zouden we toch beelden moeten gebruiken om voorwerpen, gebeurtenissen en situaties te benoemen die geen equivalent hebben in het Nederlands (kyosaku, kin-hin, kaijo, mokugyu, ...). Door Japanse woorden te gebruiken kunnen we dus ons taalgebruik eenvoudig houden en onze aandacht blijven richten op wat belangrijk is: waakzaamheid bij onze houding en onze ademhaling.
Bovendien zijn alle gezongen teksten en de woorden die we gebruiken heel erg oud. Hierdoor kunnen we het onderricht dat al 2500 jaar overgedragen wordt, eenvoudig houden en voortzetten. Als we woorden en zinnen vertaalden, zouden we de continuïteit van het onderricht riskeren te verliezen en zouden de verschillen die eruit voortvloeien de zazenbeoefening best ingewikkeld maken.

top

Wat is het verband tussen de zen en het boeddhisme?

De zen is één van de scholen van het boeddhisme, dat zelf uit Indië afkomstig is. Zodra het onderricht van Boeddha in de rest van Azië verkondigd werd, heeft het zich aan de verschillende culturen aangepast. Het kwam aan in China, waar het 'chan' genoemd werd, en later in Japan, waar het 'zen' werd. Andere wegen hebben het boeddhisme naar Zuid-Oost Azië gevoerd, waar de theravada school gedijt. De filosofie is dezelfde voor alle boeddhistische scholen, maar vooral de zen legt grote nadruk op de zazenhouding.

top

Kan je in België de zen nog ergens anders beoefenen dan in de dojo's van de BZV?

Ja, natuurlijk. Je kunt de zen op veel plaatsen beoefenen. Sommige horen bij de rinzai school, andere bij de soto. Een andere - wellicht de meest bekende - mogelijkheid is bij 'Les Voies de l'Orient'.

top

Kan een gelovige, een christen bijvoorbeeld, zazen beoefenen?

Absoluut. Een heel goed voorbeeld is de actieve deelname van Père de Béthune aan 'Les Voies de l'Orient.' Een ander voorbeeld zijn de monniken van de abdij van Maredsous die tijdens het zomerkamp van de BZV mee zazen beoefenen.

top

Waarom wordt het percussie-instrument aan het altaar 'de vis' genoemd?

De vis, de mokugyo, is het symbool van het Ontwaken, omdat een vis, zelfs als hij dood is, zijn ogen altijd open houdt.

top

Wie is de Japanner op de foto in de dojo?

Dat is Meester Deshimaru, die onze zenschool in Europa ingevoerd heeft. Hij kwam aan in Frankrijk in 1966, alleen en berooid, en hij sprak geen Frans. Taisen Deshimaru wijdde al zijn tijd aan het zazenonderricht en aan het geven van lezingen. Vanaf de jaren zeventig nam zijn gevolg grote proporties aan en ontstond er een echte groep (of 'sangha'). In 1970 werd de 'Association Zen en Europe' opgericht die in 1979 de 'Association Zen Internationale' (AZI) werd. In 1972 voerde Deshimaru de aloude traditie in van het zomerkamp, dat sinds Boeddha Shakyamuni georganiseerd wordt. Jaar na jaar kwamen op verschillende plaatsen in Frankrijk honderden mensen rond hem samen om er zijn onderricht te volgen. In de loop van die jaren leidde hij zowat overal in Europa dagelijks zazens. Simultaan vertaalde, becommentarieerde en publiceerde hij de geschriften van de grote meesters van het verleden.
Hij was een onvermoeibare promotor van de zen en stichtte in 1980 de zentempel van de Gendronnière, nabij Blois, en in de loop van de jaren meer dan honderd dojo's in Europa, tot een agressieve kanker hem in de lente van 1982 velde.

top

Waarom groeten we het altaar als we binnenkomen?

Die groet heet gassho. We groeten de plaats of de mensen die er zitten en mediteren. Het is een gebaar dat ons diep respect uitdrukt. Met de handpalmen samengedrukt, en de romp lichtjes gebogen, is het werkelijk de manifestatie van onze kalme, geconcentreerde en respectvolle geest. Maar het heeft allemaal niets met de een of andere cultus te maken. We denken eigenlijk dat als we zazen doen, we automatisch en natuurlijkerwijs de oorsprong en de essentie van onze geest terugvinden: onze boeddhanatuur. Is het dan niet de moeite om voor zo'n plaats een buiging te maken als we binnenkomen?

top

Ik heb gelezen dat de Belgische Zenvereniging op de Belgische sektenlijst staat.

Dat is een ongelukkige interpretatie van een studie uitgevoerd door een commissie van het Belgische Parlement, in opdracht van Philippe Moureaux in 1997. Deze studie heeft alle Belgische verenigingen die als spirituele of gelijkaardige groeperingen van individuen te werk gaan, op een lijst gezet. Er staan yogaclubs bij, echte sekten, massagecursussen, de Tibetaanse monniken van de Yeuten Ling tempel in Huy en ook het woordje 'zen'.
Om elk misverstand te vermijden hebben we van Philippe Moureaux uiteindelijk een brief gekregen die zich richt tot de Belgische Boeddhistische Unie (BBU) en die verzekert dat er tegen de BZV geen enkele klacht is. Deze brief ligt ter beschikking van iedereen in de dojo.
Ter informatie: het Franse parlement heeft criteria opgesteld waarmee een groepering als sekte bestempeld kan worden. Een groepering is sektair als er een mentale destabilisatie is, buitensporige financiële eisen, een afgedwongen breuk met de oorspronkelijke omgeving, een aanval op de fysieke integriteit, de inlijving van kinderen, een asociaal betoog bij de monniken, elitaire neigingen, verstoringen van de openbare orde, ernstige gerechtelijke aanvaringen, een eventueel omverwerpen van de economische circuits en pogingen tot infiltratie in de openbare macht.
Deelnemen aan zazen is helemaal vrijwillig, en het is dan ook op die manier dat talloze mensen zich op een occasionele manier aandienen zonder dat hen ook maar enige uitleg gevraagd wordt. Bovendien oordeelt ieder afzonderlijk en alleen hoe/of hij het onderricht in zijn dagelijks leven integreert. De financiële bijdrage is gekend en beperkt. Maar het belangrijkste punt is dat je de geest van het boeddhisme in elke zazen weer opneemt en we benadrukken daarbij dat je intuïtief, geleidelijk aan, maar vooral op persoonlijke wijze je eigen boeddhanatuur terugvindt.

top

Kun je me uitleggen hoe ik moet mediteren?

Om zazen te doen zitten we op een rond, dik kussen (zafu), met gekruiste benen in de lotus- of halve lotushouding. Het bekken is naar voor gekanteld, zodat de knieën op de grond drukken. Vanuit deze basis strekken we de ruggengraat. We drukken met onze knieën tegen de aarde en met de top van ons hoofd tegen de hemel. De kin is ingetrokken, de nek gestrekt en de schouders zijn natuurlijkerwijs ontspannen. De ogen zijn halfgesloten, en de blik rust een meter voor je uit op de grond.
De linkerhand ligt op de rechterhand, met de palmen naar boven. De duimen raken elkaar in elkaars verlengde, met een lichte druk, en de zijkanten van de handen, die op de bovendijen liggen, zijn in contact met de onderbuik, ongeveer drie vingers onder de navel.
Elk detail van de houding heeft een diepe betekenis. De verschillende lichaamsdelen zijn onderling afhankelijk en beïnvloeden elkaar. De houding biedt een grote stabiliteit. Onbewust en natuurlijkerwijs stoppen we met te handelen vanuit de wil of het ego, en kunnen we onze boeddhanatuur terugvinden. Tijdens zazen is de ademhaling rustig en komt ze tot een traag, krachtig en natuurlijk ritme. De uitademing is lang en diep. De inademing is korter en komt vanzelf. Deze trage, kalme en diepe uitademing veegt de ingewikkelde geestestoestanden weg. De geest wordt helder, als een wolkenloze hemel.
Net zoals de ademhaling enkel maar uit een juiste houding kan voortkomen, vloeit de geestelijke houding uit een diepe concentratie op de houding en de ademhaling. In zazen trekken de beelden, de gedachten, de hersenspinsels die uit het onbewuste opduiken voorbij, als wolken aan de hemel, en verdwijnen ze vanzelf. Zonder persoonlijke gedachten te onderhouden, verschijnt het hishiryo-bewustzijn, dat denken en niet-denken overstijgt. Het is de terugkeer naar de oorspronkelijke geestestoestand. Door de zazenbeoefening komen de hartfuncties en de ademhaling op orde, en reageren de hersenen wel op stimuli maar komen ze heel snel terug naar het juiste ritme voor zazen (de zogenaamde trage alfa- en thetagolven), waardoor er geen stress meer ontstaat.
We benadrukken wel dat zazen zonder doel of einde is en het persoonlijke belang ver overstijgt. De zen legt het accent op het altruïstische aspect van de beoefening. Zazen wordt beoefend om en met alle wezens, en alle bestaansvormen beoefenen met ons.
Zazen beïnvloedt het hele wezen, lichaam en geest. Door een regelmatige beoefening, wordt je eigen begrip van het leven dieper. Dit begrip wordt dan in al onze dagelijkse handelingen weerspiegeld. Als in elke daad in je leven de geest dezelfde blijft als tijdens zazen, zijn je handelingen vanzelf juist. Zoals in zazen kun je helemaal aanwezig zijn in het moment, in het volle hier en nu. Je verstand is vredig, zonder ingewikkeldheden, zonder berekeningen, zonder angst. Het egoïsme vermindert en je volgt de stroom van het leven vanzelf. Zo wordt je relatie met de anderen gemakkelijker en doorzichtiger. Het mededogen manifesteert zich en de wijsheid verschijnt. Je kunt naar het essentiële gaan en het leven wordt eenvoudig. Zazen is de volwassen levensvorm. Het is het ware geluk, de authentieke vrijheid.

top